Om de stijgende uitgaven voor ouderdomsuitkeringen en ziektekosten blijvend te
kunnen betalen in plaats van door te schuiven naar komende generaties, moet
het huidige forse tekort op de begroting omslaan in een evenzo groot
overschot, zo blijkt uit berekeningen van het
Financieele Dagblad op basis van een model van het Centraal Planbureau
(CPB).

Structureel begrotingsoverschot
Om de vergrijzing te betalen is straks een structureel begrotingsoverschot
nodig van 5,7% van het bruto binnenlands product (bbp). Het kabinet kampt
daarentegen de komende jaren met een tekort van circa 6% van het nationaal
inkomen. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat
de levensverwachting nog sneller toeneemt dan waarmee CPB en kabinet
rekening hebben gehouden. Ook voor de pensioenfondsen betekent dit een
’tegenvaller’, die geschat wordt op 18 miljard euro.

Als het overheidstekort moet worden omgebogen in een overschot van 5,7% groeit
het gat tussen noodzaak en werkelijkheid naar bijna 12% bpp ofwel 70 miljard
euro. De huidige bezuinigingsdoelstelling van het kabinet is 35 miljard
euro. Het verschil kan deels worden ingelopen als de economische groei de
komende jaren aantrekt tot boven de 2%.

Vergrijzingstegenvaller
De vergrijzingstegenvaller leidt er ook toe dat de landelijke politieke
partijen nog minder ruimte hebben bij het schrijven van hun
verkiezingsprogramma’s. Na de gemeenteraadsverkiezingen komend voorjaar zal
de campagne voor landelijke verkiezingen losbarsten. Politici kunnen grofweg
kiezen uit lastenverzwaring, snoeien in de overheidsuitgaven en verschraling
van voorzieningen.

Het kabinet kreeg vorige week al slecht nieuws uit Brussel. De Europese
Commissie wil dat Nederland zijn begrotingstekort halveert naar 3 procent
van het bbp in 2013. De grootste coalitiepartijen CDA en PvdA gaan daar niet
zonder meer mee akkoord. Zij willen een dergelijke tekortreductie alleen als
er genoeg economische groei is.

Druppel op een gloeiende plaat
Deze nieuwe structurele tegenvaller toont aan dat de onlangs verhoogde
AOW-leeftijd een druppel op een gloeiende plaat is. Ook staat vast dat het
kabinet er nog niet is met de besparingsopdracht die het heeft meegegeven
aan twintig ambtelijke projectgroepen. Deze moeten komend voorjaar
voorstellen doen om het huishoudboekje van de Staat weer gezond te maken. In
politiek Den Haag wordt fel getwist over de noodzakelijke remedies, omdat
door de grote omvang van het tekort al snel heilige huisjes moeten
sneuvelen, zoals het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek of ingrijpende
bezuinigingen op ziektekosten en onderwijs.

Het CPB presenteert pas volgend jaar mei de uitkomsten van een geactualiseerde
studie naar de vergrijzing. Politiek Den Haag kijkt hiernaar met argusogen,
want de uitkomst bepaalt hoeveel groter het structurele gat in de
rijksbegroting wordt.

Levensverwachting
In de regel gebruikt het CPB inschattingen van het Centraal Bureau voor de
Statistiek (CBS) over de levensverwachting van mensen. Het jongste
CBS-levensverwachtingscijfer ligt gemiddeld 1,5 jaar hoger dan waar het CPB
mee rekende voor het regeerakkoord. Mannen worden straks gemiddeld 83,2 jaar
(regeerakkoord 81,5 jaar), vrouwen 85,5 (was 84,2).

"De stijging van de levensverwachting gaat verrassend sneller dan we dachten",
zegt CBS-demograaf Jan Latten. De oorzaken van de stijging ziet Latten
vooral in betere medische technieken voor hart- en vaatziekten. Ook zijn er
meer hoger opgeleiden dan vroeger. "Die mensen roken minder, eten gezonder
en bewegen meer." Er zijn ook fors minder verkeersdoden, zeker vergeleken
met de jaren zeventig. Vooral als het om jonge mensen gaat, tikt dit
behoorlijk door in de statistieken. Dat alles leidt ertoe dat veel meer
mensen ouder worden.

AOW-leeftijd omhoog
Om de stijgende vergrijzingsuitgaven het hoofd te bieden heeft het kabinet
vorige maand besloten de AOW-leeftijd te verhogen van 65 naar 67 jaar. Die
maatregel levert 0,7% van het bbp op. Andere al genomen maatregelen zijn
bezuinigingen op zorguitgaven en het niet-indexeren van het
eigenwoningforfait. In totaal komen die maatregelen uit op 1,8% van het bbp.

Volgens het ministerie van Financiën en het CPB houden de berekeningen van
deze krant geen rekening met conjuncturele factoren, in het bijzonder de
effecten van de huidige economische crisis. Door die crisis is het
begrotingstekort tijdelijk groter dan normaal, zo stellen zij. Geen van
beide wil zeggen hoeveel kleiner het tekort wordt als gecorrigeerd wordt
voor de recessie. Het ministerie wil wachten op de uitkomsten van een
lopende CPB-studie. Die is gereed in mei volgend jaar.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl